تعطیلات عید فرصتی مناسب برای گردش و انجام تفریحات است .همانگونه که بدن آدمی به انواع غذاها محتاج است ، روح او نیز به شادابی و تفریحات سالم نیازمند است و غذای روح و روان ، همانند غذای جسم مطرح است. با بررسی سیره عملی حضرت امیرالمومنین علیه السلام ، این حقیقت را به روشنی درمی یابیم :

الف- نظر به آب گودالها پس از باران

حضرت علی علیه السلام می فرماید : شبی در مدینه باران فراوانی بارید و بیابانها و گودالها پر از آب شد . صبح آن روز رسول خدا (ص) به من فرمود: بیا تا به صحرای "عقیق" برویم و طراوت و صفای آبهای جمع شده در گودالها و دره ها را تماشا کنیم . همراه پیامبر به تماشای بیابان رفتیم ، درحالیکه منظره های زیبای طبیعت را نگاه می کردیم ، عرض کردم: ای رسول خدا! اگر دیشب اطلاع می دادید ، غذایی آماده می کردم.

پیامبر فرمود: « آن کس که ما را تا اینجا آورده است ، نمی گذارد گرسنه بمانیم.» ناگاه ابری آمد ، خود را پایین کشید و سفره غذایی در پیش روی پیامبر انداخت. در آن سفره ، انارهای زیبایی بود که به آن طراوت و زیبایی ، هیچ چشمی ندیده بود.از آن انارها خوردیم و مقداری برای فاطمه علیها سلام و فرزندان خود برداشتیم . (1)

ب- استفاده از زیبایی های طبیعت

حضرت علی علیه السلام وقتی به سوی صفین حرکت می فرمود ، به سرزمین "بلیخ" رسید که جای خوش آب و هوایی بود و رودخانه بزرگ و پر آبی داشت .

مناظر زیبای آن سرزمین ، امام علی علیه السلام را به خود مشغول کرد . آن حضرت دستور داد تا سپاهیان مدتی در آنجا بمانند ، از آب و هوای دلنشین آن سامان بهره مند گردند و استراحت کنند. با اینکه حضرت علی علیه السلام در حال پیشروی به سوی سرزمین صفین بود و جنگ بسیار سرنوشت سازی را در پیش رو داشت ، و لشکر چند ده هزار نفری را رهبری می کرد ، اما از تفریحات سالم سربازان و بهره مندی از زیباییهای طبیعت غفلت نفرمود.(2)

سرگرمیهای سالم

الف- شنا و تیراندازی
جوانان و نوجوان ، برای رشد و کمال روحی و جسمی هم به فعالیت های بدنی نیاز دارند و هم به طراوت و شادابی روح . باید تفریحات سالم را ، به گونه ای برای جوانان فراهم کرد که هم وقت آنها را پر کند و بیکار و سرگردان نمانند و هم در رشد جسمی و روانی آنان تاثیر داشته باشد. حضرت علی علیه السلام به دو نوع از سرگرمیهای خوب اشاره می فرماید:

"علـِّموا اولادکم ، السباحه و الرمایه."(3)

به کودکان و نوجوانان خود ، شنا و تیراندازی بیاموزید. [ البته قابل ذکر است که در زمان حضرت علی علیه السلام تیراندازی و فراگیری آن امر مهمی بود اما در این زمان شاید فراگیری ِ موارد دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.]

ب- شوخی های متواضعانه
خندیدن و خنداندن به دور از رفتارها و الفاظ زشت ، مانعی ندارد. بین دروغ گفتن و مسخره کردن ، بازی کردن با آبروی مردم ، و فروتنی و متواضع بودن فرق است. حضرت علی علیه السلام مردی بذله گو نبود ، اما همواره لبخند بر لبان مبارکش بود و در برخورد با کوچک و بزرگ ، شاد و دارای چهره ای شاداب و خندان بود. به چند نمونه عملی از این رفتارها توجه کنید:

1- رسول گرامی اسلام در فرصتهای مناسب اصحاب و یاران خود را می خنداند و آنان را شاداب و سرحال نگه می داشت. یک روز رسول خدا به پیرزنی فرمود : چرا تلاش می کنی ، پیرزنها به بهشت نمی روند. آن زن ناراحت شد و گفت: یا رسول الله ، من به بهشت نمی روم؟

رسول خدا در حالی که می خندید فرمود: همه جوان شده و وارد بهشت می گردند.

2- روزی پیامبر (ص) با امام علی علیه السلام در مجلسی ، خرما تناول می فرمود و هسته های خرما را مقابل علی علیه السلام می گذاشت ، به گونه ای که اگر کسی وارد می شد فکر می کرد همه خرماها را علی علیه السلام خورده و آن حضرت چیزی تناول نفرموده است. پیامبر خطاب به حضرت علی فرمود:

« شما زیاد خرما خورده اید؟» حضرت علی جواب داد:« آن کس زیادتر خورده که خرما را با هسته آن تناول کرده است.» و لبخند بر لبان پیامبر نقش بست. (4)

3- حضرت علی (ع) ، همواره از شوخی های زشت و بی معنا پرهیز می فرمود و عمروعاص را درمورد پخش این گونه شایعات مورد نکوهش قرار داد و در خطبه 84 مرز میان شوخی های ناروا و روا را روشن ساخته و فرمود:

شگفتا از عمر و عاص پسر نابغه ! میان مردم شام گفت من اهل شوخی و خوش گذرانی بوده و عمر ، بیهوده می گذرانم!!

حرفی باطل است و گناه را در میان شامیان انتشار داده است.

مردم آگاه باشید! بدترین گفتار دروغ است . عمر وعاص سخن می گوید ، پس دروغ می بندد . وعده می دهد و خلاف آن مرتکب می شود. درخواست می کند و اصرار می ورزد.

اما اگر چیزی از او بخواهند ، بخل می ورزد. به پیمان خیانت می کند و پیوند خویشاوندی را قطع می نماید. پیش از آغاز نبرد در هیاهو و امر و نهی ، بی مانند است تا آنجا که دستها به سوی قبضه شمشیرها نرود. اما در آغاز نبرد و برهنه شدن شمشیرها ، بزرگترین نیرنگ او این است که ... ، فرار نماید.

آگاه باشید! به خدا سوگند که یاد ِ مرگ مرا از شوخی و کارهای بیهوده باز می دارد ، ولی عمر و عاص را فراموشی آخرت از سخن حق باز داشته است . با معاویه بیعت نکرد مگر بدان شرط که به او پاداش دهد و در برابر ترک دین خویش ، رشوه ای تسلیم او کند.

حضرت علی علیه السلام در حکمت 450 نهج البلاغه شوخی های ناروا را تذکر می دهد و می فرماید : « هیچ کس شوخی بیجا نکند جز آنکه مقداری از عقل خویش را از دست بدهد.»

4- روزی ابوبکر و عمر ، دو طرف حضرت علی علیه السلام راه می رفتند چون قد آن دو نفر کمی بلندتر از آن حضرت بود ، عمر جملاتی را به شوخی و طنز مطرح کرد و خطاب به حضرت گفت: اَنت فی بَینِنَا کَنُونِ « لَنا».

علی! تو در میان ما، مثل حرف " نون" در " لنا" هستی.

حضرت علی علیه السلام بلافاصله پاسخ داد که : اِن لَم اَکُن اَنا اَنتُم « لا».

یعنی اگر من نباشم ، شما چیزی نیستید چون "لا" یعنی "هیچ".

5- قبول هدیه حلوا و شوخی کردن: روزی یکی از دوستان امام علی علیه السلام حلوایی تهیه کرد و از آن حضرت خواست تا تناول فرماید. امام فرمود: مناسبت آن چیست؟

جواب داد: امروز نوروز است.( روز عید است)

حضرت از آن حلوا میل فرمود ، خندید و چنین شوخی کرد که: اگر می توانی همه روز را نوروز قرار ده. (5)

ج- شنا در رودخانه

یکی از لذت های حلال و تفریحات نشاط آور ، شنا کردن است. و در روایات اسلامی به یادگیری شنا بسیار سفارش شده است.حضرت علی علیه السلام به شنا کردن علاقه داشت ، با اینکه می توانست روزهای جمعه در منزل غسل جمعه کند اما به کنار رودخانه می رفت و در رودخانه غسل جمعه و شنا می کرد.

اشعث بن عبد می گوید: یک روز جمعه ، علی علیه السلام را دیدم که در رودخانه فرات شنا می کرد و غسل جمعه انجام می داد و در آن روز با پیراهنی نو ، نماز جمعه خواند. (6)

پی نوشتها:

1- مناقب الفاخره / ثاقب المناقب.

2- فتوح ابن اعثم کوفی،ص512.

3- فروغ کافی، ج6، ص 47، ح 4.

4- شرح نهج البلاغه خویی ، ج 6، ص 94.

5- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 11، ص 274.

6- منهاج البرائه خویی ، ج 2، ص 208.